Από χτες η ελληνική φύση είναι φτωχότερη. Της λείπει η Νίκη Γουλανδρή. Η γυναίκα που σε όλη της τη ζωή, μαζί με τον σύντροφό της, τον αείμνηστο Άγγελο Γουλανδρή, την ανέδειξαν και αγωνίστηκαν, όσο ίσως κανένας άλλος στην Ελλάδα, για να πετύχουν αυτό που πάντα επαναλάμβανε η Νίκη Γουλανδρή: «την ισορροπία στη σχέση μεταξύ Ανθρώπου και Φύσης». Η Νίκη Γουλανδρή, εκτός από μεγάλη ευεργέτιδα της ελληνικής φύσης, ήταν διεθνώς αναγνωρισμένη βοτανική ζωγράφος ενώ είχε και πολυσχιδή κοινωνική δράση.
Τη Νίκη Γουλανδρή συνέδεε ιδιαίτερος δεσμός με την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης. Εκείνη, μαζί με τον Βύρωνα Αντίπα ήταν οι πρωτοπόροι στην προσπάθεια για την χάραξη της Εθνικής Στρατηγικής για την προστασία της ελληνικής φύσης. Το έργο της, το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, γαλούχησε πολλές χιλιάδες παιδιά από την δεκαετία του ‘60 που άνοιξε τις πύλες του. Η ολοκλήρωση όμως του έργου της και της προσφοράς της στη χώρα μας και στην ελληνική κοινωνία ήρθε με την ίδρυση, το 2001, του Κέντρου Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης «Γαία» το οποίο αξιολογήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως μοναδικό και καινοτόμο στην Ευρώπη, και γι’ αυτό, αν και ιδιωτικό έργο, χρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Συνοχής. Όσοι δουλέψαμε κοντά της για να υλοποιηθεί αυτό το έργο ζήσαμε και μοιραστήκαμε τον οραματισμό της. Περάσαμε ατελείωτες ώρες μελέτης και συζήτησης για το τι θα περιλαμβάνει ο εκθεσιακός εκπαιδευτικός χώρος ώστε οι επισκέπτες, κυρίως παιδιά αλλά και ενήλικες, να νιώσουν τον προβληματισμό για αυτά που συνδέουν τον άνθρωπο με το περιβάλλον του· για τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις των πράξεων και της συμπεριφοράς τους.
Ζήσαμε όμως και στιγμές αγωνίας όταν ήρθε να εγκατασταθεί η «Γη», η τεράστια σφαίρα στο αίθριο του Κέντρου. Η «Γη» κατέβαινε σιγά-σιγά από τον ουρανό και εμείς κρατούσαμε την ανάσα μας. Και από εκείνη την ημέρα, κάθε φορά που παρακολουθούσαμε το σχετικό πρόγραμμα με τον εμπνευσμένο λόγο και τη μοναδική μουσική, δεν μπορούσαμε παρά να κρατάμε την ανάσα μας και να ονειρευόμαστε. Η Νίκη Γουλανδρή ήταν κυριολεκτικά μέρα-νύχτα μέσα στο Μουσείο. Ανέπνεε και ζούσε για αυτό.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα πρώτα σεμινάρια για τους εκπαιδευτικούς της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης που οργανώσαμε στο Κέντρο «Γαία». Ήταν απόγευμα και η Νίκη Γουλανδρή ήρθε και μπήκε ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και άρχισαν μία ζεστή κουβέντα. Όταν απομακρύνθηκε οι εκπαιδευτικοί, περίπου μαγεμένοι, μου είπαν: «αυτή τη γυναίκα που τη βλέπουμε μόνο στην τηλεόραση, που της είχαμε τόσο τεράστια εκτίμηση και σεβασμό, σήμερα την αγγίξαμε, σήμερα ήρθε τόσο κοντά μας».
Είναι πάρα πολλά αυτά που θα μπορούσα να θυμηθώ. Δώδεκα χρόνια δίπλα στη Νίκη Γουλανδρή - μία ολόκληρη ζωή, μοναδικές εμπειρίες, μοναδικές συγκινήσεις. Θα την θυμάμαι για πάντα για όσα με έμαθε όταν την πρωτογνώρισα σαν νεαρή επιστημών εγώ, αλλά και για όσα μοιραστήκαμε αργότερα, κατά την διάρκεια της υλοποίησης και στην συνέχεια της λειτουργίας του μοναδικού Κέντρου «Γαία», όταν μου έκανε τη μεγάλη τιμή να ζητήσει την βοήθεια μου σε αυτό το εγχείρημα. Σας διαβεβαιώ ότι ένιωθα να μοιράζομαι μ’ αυτήν τη μοναδική γυναίκα ένα όνειρο ζωής.
Και θα την θυμόμαστε όλοι και σαν πρωταγωνίστρια της προστασίας του περιβάλλοντος, και σαν μία πρωτοπόρο στην σκέψη και την πράξη, που αφιέρωσε κυριολεκτικά την ζωή της στον σκοπό αυτό.
Για την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης
Αλεξία Νικηφοράκη
Γενική Γραμματέας ΕΕΠΦ
